Unicode
၂၀၁၈ ခုႏွစ္ Faces Magazine
ဆင္တဲဝျမတ္ဖုန္း
စနြ္႔စားသော တ႐ုတ္မာ်း
ဖားကန္႔၏ ကော်က္စိမ္းမ္အွောားလုံးလိုလိုမွာ ကြ်န္တော္ ျေခခ်ခဲ့
ဖူးသည္။ ယခုတော့ ကြ်န္တ္သောည္ ဖားကန္႔ႏွင့္ ဝေးနေသည္။ သို႔ပေမယ့္
သတင္းစာ၊ ဂာ်နယ္တြေ၊ အသံလႊင့္ခ်က္တြေ၊ လူမႈကန္ရြက္တေကြနေ
ဖားကန္႔သတင္းတေကြို ၾကားနေရတော့လည္း ဖားကန္႔ႏွင့္ နီးနေသလို
ခံစားရျပန္သည္။ နောက္ၿပီး ဖားကန္႔ရောက္နေသော အပေါင္းအသင္းအခိ်ဳ႕
ထံမွလည္း ဖားကန္႔သတင္းတြေ ရောက္ရောက္လာတတ္ပျန္သည္။
ဘ္တောငြ္းမိုင္းမွာ နေခဲ့စဉ္က ညီငယ္တစ္ယောက္လို ခ်စ္ခင္ရင္းႏွီး
ခဲ့ရသော ဖားကန္႔ရောက္ ကိုတင့္ဆေကြ ယခုႏွစ္ မတ္လအတငြ္းမွာ ဖားကန္႔
ၿမိဳ႕နယ္မဂၢဇင္း၊ အမွတ္ (၄) ကို ကြ်န္တော့္ထံ ပို႔လိုက္သည္။ ၿမိဳ႕နယ္မဂၢဇင္း
ဆိုတာ အရပ္ဇာတ္ႏွင့္တေူၾကာင္း စာရေးသူတစ္ယောက္က ခိုင္းႏိႈင္းရေးခဲ့ဖူး
သည့္တိုင္ ကြ်န္တ္ကောတော့ ၿမိဳ႕နယ္မဂၢဇင္းတေကြို စိတ္ဝင္စားမိသည္။
ဒေသခံမာ်း ရေးသားလေ့ရွိသော သူတို႔ၿမိဳ႕နယ္၏အေၾကာင္း ဆောင္းပါး
တေကြို ဖတ္႐ႈလေ့လာခငြ့္ရသေောၾကာင့္ပင္။
ဓာတ္သတၲဳတောထဲ တိုးဝင္ချင္း ၃၉
ယခုလည္း ဖားကန္႔မဂၢဇင္းမွာ မောင္ယဉ္မနြ္ (မောင္နျေခည္) ၏
]]ဖားကန္႔အစ}} ဆောင္းပါးကို ဖတ္႐ႈရသည္။ သူ႔ဆောင္းပါးမွာ မွတ္မွတ္
သားသား ျဖစ္မိသော အခ်က္ႏွစ္ခ်က္ တြေ႕ရသည္။ တစ္ခ်က္မွာ ဘိုးတော္
မင္းတရား (ဗဒုံမင္း) က တ႐ုတ္ဘုရင္ကို ကော်က္စိမ္းလက္ဆောင္ပေးခဲ့
ျခင္းႏွင့္ စပ္လ်ဉ္း၍ ရွမ္းမိုင္းတောင္းမွ ရေႊမွဴးႀကီး (ရေႊတူးဖ္မောႈမာ်းကို
ႀကီးၾကပ္ကပ္ကြဲအုပ္ခ်ဳပ္ရသူ) ၏ စိတ္တငြ္းခံစားခ်က္ ျဖစ္သည္။ (ရွေးဘုန္း
ရွေးကံကောင္း၍ တိုင္းျပည္အုပ္ခ်ဳပ္ မင္းလုပ္နေသ္လောည္း နောင္ရေးကို
မွော်္တြေးမျမင္သည့္ဘုရင္) ဟု လည္းကောင္း၊ (ျမန္မာႏိုင္ငံတငြ္ ထိုကဲ့သို႔
ရတနာမာ်း ထက္ရြွေိၾကာင္း ဘုရင္က ျကြားျခင္းျဖစ္ရာ အမွန္တော့ ျကြားရာ
မမည္၊ တိုင္းတစ္ပါးရန္သူကို လက္ယပ္၍ ခေၚျခင္းမွ်သာ ျဖစ္သည္) ဟု
လည္းကောင္း မွတ္ခ်က္ပျဳချဲ့ခင္း ျဖစ္သည္။
အဆိုပါ သမိုင္းျမႇဳပ္ကက္ကြို ကြ်န္တော္ ယခင္က မတြေ႕ဖူးခဲ့။
ယခုမွ ဖတ္႐ႈရျခင္း ျဖစ္သည္။
ခရစ္ႏွစ္ ၁၃ ရာစုလောက္က တ႐ုတ္ကုန္သည္တစ္ဦး အလေးခိ်န္
ဟန္ခ်က္ညီစေရန္ လား၏ ကော်ပေၚတင္သြားသော ကော်က္တုံးသည္
တ႐ုတ္ပျည္ရောက္သြားသောအခါ ကော်က္စိမ္းတုံးျဖစ္မွန္း သိသြားၾကၿပီး
ကော်က္စိမ္းကို အထူးစြဲလမ္းျမတ္ႏိုးၾကသော တ႐ုတ္လူမိ်ဳး မာ်းစြာတို႔သည္
ကော်က္စိမ္းရွာဖေရြန္ ျမန္မာႏိုင္ငံအတငြ္းသို႔ စနြ္႔စနြ္႔စားစား လာရောက္ခဲ့
ၾကသည္ ဆိုသည့္အေၾကာင္းကိုသာ ကြ်န္တော္ ဖတ္ခဲ့ရဖူးသည္။
တ႐ုတ္ လားသမားေၾကာင့္ ျဖစ္စေ၊ ဘိုးတ္မောင္းတရား၏
ကော်က္စိမ္းလက္ဆောငေ္ၾကာင့္ ျဖစ္စေ အေၾကာင္းတစ္ခုခေုၾကာင့္ တ႐ုတ္
တို႔ ကော်က္စိမ္း အနံ႔ခံမိသြားၿပီး ျမန္မာႏိုင္ငံအထက္ပိုင္းဆီသို႔ သက္စနြ္႔
ဆံဖာ်း လာရောက္ခဲ့ၾကသည္မွာမူ မျငင္းႏိုင္သောအခ်က္ ျဖစ္သည္။
ဧရာဝတျီမစ္ကျိုဖတ္၍ လည္းကောင္း၊ ခ်င္းတငြ္းျမစ္ကို ဆန္တက္၍
လည္းကောင္း လမ္းေၾကာင္း တစ္မိ်ဳးၿပီးတစ္မိ်ဳး ျေပာင္းလ်က္ စနြ္႔စနြ္႔စားစား
လာရောက္ခဲ့ၾကသော တ႐ုတ္အမာ်းစုမွာ ခရီးၾကမ္းတမ္း ဖာ်းနာ၍ လည္းကောင္း
ဒေသခံ တောင္ပေၚသားတို႔၏ တိုက္ခိုက္ခံရမႈေၾကာင့္ လည္းကောင္း အမာ်း
အျပား သေဆုံးခဲ့ၾကရသည္။ ၁၉ ရာစု ခေတ္ဦးမွစ၍ ကော်က္စိမ္းတငြ္း
၄၀ ဆငတ္ ဝဲ ျမတဖ္ နု ္း
ဒေသသို႔ လာရောက္လုပ္ကိုင္ရင္း သေဆုံးခဲ့ၾကသော တ႐ုတ္လူမိ်ဳးတို႔စာရင္း
ကို အမရပူရ တ႐ုတ္ဘုံကော်င္းရွိ ကော်က္စာစာရင္းအရ ၆၀ဝဝ ကော်္
ရွေိၾကာင္း သိရပါသည္။ ထိုစာရင္းသည္ မွတ္တမ္းဝင္ လူသိမာ်းသော
ပုဂၢိဳလ္မာ်းသျာဖစ္ၿပီး မထင္မရွား သာမန္ကုန္သည္မာ်း မပါဝင္ဟု ဆိုပါ
သည္။ သေဆုံးသူ အမာ်းအျပားရွိသည့္တိုင္ တ႐ုတ္တို႔သည္ မလွော့်သော
ဇျြဲဖင့္ အသက္ကို ပဓာနမထားဘဲ ဆက္လက္ရွာဖြေၾကရာ ကုန္းဘောင္
ခေတ္ဦးပိုင္းလောက္မွာပင္ ကော်က္စိမ္းတငြ္းကို စတင္တြေ႕ရွိခဲ့သည္ဟု
ဆိုပါသည္။
မောင္ယဉ္မနြ္ (မောင္နျေခည္) ၏ ]]ဖားကန္႔အစ}} ဆောင္းပါးပါ
မွတ္မွတ္သားသား ျဖစ္မိသော နောက္တစ္ခ်က္မွာ ကော်က္စိမ္းတငြ္း ကံဆီး
နယ္ႀကီးတစ္ခုလုံးကို တ႐ုတ္ထံ ၅ ႏွစ္စာခ်ဳပ္ဖျင့္ လႊျေဲပာင္းပေးလိုက္ရသည့္
အခ်က္ ျဖစ္သည္။ (တစ္နည္းအားျဖင့္ တ႐ုတ္ထံ အပေါင္ထားလိုက္ရျခင္း
ျဖစ္ရာ ထိုအေၾကာင္းကို ဆက္လက္ ဖ္ပျောသြားပါမည္။)
ကံဆီးနယ္ ထင္ရွားလျာခင္း
မွတ္တမ္းမာ်း ထားလေ့မရျွိခင္းမွာ ျမန္မာတိုင္းရင္းသားတို႔ အ႐ိုးစြဲ
လာခဲ့သော အလေ့အထျဖစ္ရာ ကော်က္စိမ္း၏နိဒါန္းကို မွန္းဆၾကည့္ရ
သည္မွာ အလန္ပြင္ မႈန္ဝါးဝါးႏိုင္လွပါသည္။ ဘိုးတ္ဘောုရားလက္ထက္
ခရစ္ႏွစ္ ၁၇၈၄ ခုႏွစ္လောက္တငြ္ ကော်က္စိမ္းရောင္းဝယ္မႈ စတင္နေၿပီဟု
ဆိုသေောၾကာင့္ ကော်က္စိမ္းကို ဘိုးတ္ဘောုရားမတိုင္မီကတည္းကပင္
စတင္တူးဖ္ခောဲ့သည္ဟု ယူဆရပါမည္။
ထိုကာလက ကော်က္စိမ္းနယ္မျေတငြ္ (ဖားကန္႔) ဆိုသော အမည္
နာမ မရွိသေး။ (ကံဆီး) ဆိုသော နာမည္သာလွ်င္ ႏွစ္အတန္ၾကာ ထင္ရွား
ခဲ့ပါသည္။ ဥ႐ု (ရွေးအခေၚ ဦး႐ူး) ခော်င္းဖာ်းတငြ္ ရွိသျဖင့္ ဦး႐ူးခော်င္းဖာ်း
ကံဆီးၿမိဳ႕ဟုလည္း ခေၚဆိုခဲ့ၾကပါသည္။ ကံဆီးသည္ ကော်က္စိမ္းနယ္မျေ
ကို ခ်ဳပ္ကိုင္အုပ္စိုးခဲ့သော နယ္ရွင္စ္ဘောြားတို႔၏ အခ်က္အခ်က္ ျဖစ္ခဲ့
ပါသည္။
ကော်က္စိမ္းဒေသ၌ ရွေးဦးအစ နေထိုင္ခဲ့သော လူမိ်ဳးတို႔မွာ တဲမော္
ဓာတ္သတၲဳတောထဲ တိုးဝင္ချင္း ၄၁
(ရွမ္းဂဒူး) တို႔ ျဖစ္ၾကၿပီး ခ်င္းလူမိ်ဳးတို႔လည္း အခိ်န္ကာလတစ္ခုအထိ
အျေခခ်နေထိုင္ခဲ့ဖူးၾကေၾကာင္း၊ နောင္တငြ္ သိန္းဖော (ဂိ်န္းဖော) တို႔သာ
ရြာအျမဲတည္၍ နေခဲ့ၾကၿပီး ရွမ္းျမန္မာတို႔မွာ အျမဲ အတည္တက် နေထိုင္
ျခင္း မရွိသေးေၾကာင္း သိရပါသည္။
အလန္ရြွေးက်သော အတိတ္ကာလက ကော်က္စိမ္းနယ္မျေတငြ္ ကံဆီး
နယ္၊ ဟေခြါနယ္၊ လယ္ဆဲနယ္ႏွင့္ ဆယ္ရြာနယ္ ဟူ၍ ရွိခဲ့ရာမွ၊ နောင္တငြ္
လယ္ဆဲနယ္ႏွင့္ ကံဆီးနယ္တို႔သာ မွတ္တမ္းတငြ္ ပေၚလင္လြာပါသည္။
လယ္ဆဲကံ ဆိုသော လယ္ဆဲနယ္ရွင္စ္ဘောြားမွ ဆင္းသက္လာၾက
သည့္ လယ္ဆဲစောရာကံ၊ လယ္ဆဲအင္ဆြောင္နောင္၊ လယ္ဆဲလဂာ်၊ လယ္ဆဲတူ
တို႔သည္ လယ္ဆဲစ္ဘောြား၏ အဆက္အႏယ္မြာ်း ျဖစ္လာၾကသည္။
လယ္ဆီတူသည္ ဦး႐ူးခော်င္းဖာ်း ဖာလဲတောင္ချေရင္း၌ (ကံဆီး
ၿမိဳ႕) ကို တည္ထောင္နေရာမွ ကံဆီးနယ္စား အစဉ္အဆက္ ျဖစ္လာသည္။
လယ္ဆဲတူ၏သားကို ကံဆီးတဲဖာဂန္႔ဟု ခေၚဆိုရာမွ သားစဉ္အဆက္ဆက္
ကို ကံဆီးစောရာ၊ ကံဆီးစောကင္၊ ကံဆီးဝရာတူ၊ ကံဆီးစောကိန္ႏွင့္
ကံဆီးစမော့နောင္ ဟူ၍ အမည္တင္ခြဲ့ပါသည္။
နယ္ရွင္စ္ဘောြား ကံဆီးစမော့နောင္ လက္ထက္တငြ္ ငိုပင္းမ္မွောွ
တူးဖ္ရောရွိသော လူ ၁၆ ယောက္ ထမ္းရသည့္ ကော်က္စိမ္းတုံးႀကီးကို
မင္းတုန္းဘုရင္ထံ ဆက္သခဲ့သျဖင့္ ခရစ္ႏွစ္ ၁၈၆၄ တငြ္ ဘုရင္မင္းျမတ္က
ကံဆီးစမော့နောင္အား ပဗၺတရာဇာတောင္စားဘြဲ႕ထူးအမည္ႏွင့္ ကော်က္စိမ္း
နယ္ကို အပိုင္စားပေးခဲ့သည္။ အဆောင္အယောင္မာ်းလည္း အပ္ႏွင္းခဲ့သည္။
ကံဆီးစ္ဘောြားကလည္း တစ္ႏွစ္လွ်င္ ငြေေၾကးသုံးရာက် ဘုရင္မင္းျမတ္ထံ
ကန္တော့ပန္း ဆက္သရသည္။
ဘုရင္မင္းျမတ္၏ ခီ်းျေမႇာက္ခံရသည္မွစ၍ ကံဆီးအမည္သည္
ပေၚလင္ထြင္ရွားလာတော့သည္။ ကံဆီးသည္ ယနေ႔တိုင္ ဤအမည္ဖျင့္ပင္
ဆက္လက္ တည္ရွိနေဆဲ ျဖစ္သည္။ ဥ႐ုခော်င္းဖာ်းတငြ္ တည္ရွိသော
ကံဆီးသည္ (လက္ရွိ) ကော်က္စိမ္း႐ုံးတည္ရွိရာ လုံးခင္း၏ ျေမာက္ဘက္
၉ မိုင္ခန္႔အကြာတငြ္ ရွိနေပါသည္။
စ္ဘောြားႀကီး ကံဆီးစမော့နောင္၏ အရိပ္ကိုခို၍ ကော်က္စိမ္းတူးဖော္
၄၂ ဆငတ္ ဝဲ ျမတဖ္ နု ္း
သည့္လုပ္ငန္းကို ဂိ်န္းဖော၊ ရွမ္း၊ တ႐ုတ္၊ ျမန္မာ လူအမာ်းတို႔ လုပ္ကိုင္လာ
ၾကရာ ကံဆီးနယ္သည္ စည္ပင္သာယာ ျပန္႔ျေပာခဲ့လေသည္။ ထိုကော်က္တူး
သူမာ်းကို ထိန္းသိမ္းစောင့္ရွောက္ရန္ မ္အွောုပ္၊ မ္ထွောိန္းတို႔ ထားရွိခဲ့ရ
သည္။ ကံဆီးစမော့နောင္ကို ကံဆီးနောင္ဂာ်၊ ကံဆီးလွတောင္တို႔ ဆက္ခံခဲ့
ၾကရာ စ္ဘောြား ကံဆီးလွတောင္ လက္ထက္၌ တောမ္တွောငြ္ ထိန္းသိမ္း
စောင့္ရွောက္ရန္ မ္အွောုပ္ခန္႔ထားရာ၊ ရွမ္းျမန္မာဘက္တငြ္ ဦးရေႊဖား၊
ဂိ်န္းဖောဘက္တငြ္ ဦးဖာရွောင္၊ တ႐ုတ္ဘက္တငြ္ ဦးလောတာတို႔ ျဖစ္ၾက
ပါသည္။ ခရစ္ႏွစ္ ၁၈၃၁ မွ ၁၈၄၀ အတငြ္း၌ ကော်က္စိမ္းလုပ္ငန္း
လုပ္ကိုင္ခဲ့သူ တ႐ုတ္လူမိ်ဳး ၈၀ဝ ကော်္၊ ရွမ္းလူမိ်ဳး ၆၀ဝ ကော်္ ရွိသည္ဟု
ကံဆီးမွတ္တမ္း၌ ဖ္ပျောထားရာ ရွေးကတည္းက ကော်က္စိမ္းနယ္မျေမွာ
တ႐ုတ္တို႔ ထဲထဲဝင္ဝင္ ရွိနေခဲ့မႈကို ဂ႐ျုပဳဖို႔ ျဖစ္ပါသည္။
ရွေးခေတ္က အရေးပါခဲ့သော မမုံ
ယနေ႔အခိ်န္၌ ဖားျပင္ရြာႏွင့္ တစ္ဆက္တည္းလို ျဖစ္နေသော မမုံရြာ
(မမုံမွော္) ကို ကော်က္စိမ္းလောကသားမာ်း မသိသူ မရွိၾက။ မမုံရြာသည္
ဖားကန္႔မပေၚပေါက္မီကတည္းက တည္ရွိခဲ့သည့္ ရွေးဟောင္းရြာႀကီးတစ္ရြာ
ျဖစ္သည္။ (ခရစ္ႏွစ္ ၁၉၃၆ တငြ္ ဖားကန္႔မ္ဟွောု စတင္ခြဲ့ၿပီး ၁၉၃၈
ခုႏွစ္တငြ္ ဖားကန္႔ရြာ ျဖစ္လာသည္။)
ကံဆီးနယ္ စည္ကားလာခိ်န္၌ ရွမ္းမိုင္းတောင္းမွ ရေႊ႕ျေပာင္းလာသူ
မာ်းက သရက္ဥယာ်ဉ္ႀကီးမွာ ရြာတည္နေခိ်န္မွစ၍ (မမုံ) ရြာဟူ၍ ျဖစ္လာ
ချဲ့ခင္းပင္။
ရွေးခေတ္က ကော်က္စိမ္းမာ်းကို သယ္ဆောင္ရာတငြ္ ရေလမ္းကို
အဓိကထားခဲ့ၾကရာ၊ ဥ႐ုခော်င္းကမ္းမွာရွိသော မမုံသည္ ဖောင္မာ်း ဆိုက္ကပ္၊
ထက္ခြြာရာ ထင္ရွားကော်္ၾကားခဲ့သော ဆိပ္ကမ္းရြာႀကီးတစ္ရြာ ျဖစ္ခဲ့သည္။
မ္အွောသီးသီးမွ တူးဖ္ရောရွိသော ကော်က္စိမ္းမာ်းကို မမုံသို႔ နည္းအမိ်ဳးမိ်ဳး
ျဖင့္ သယ္ဆောင္လာၾကရသည္။ ထိုခေတ္က ကော်က္စိမ္းတူးရာတငြ္
သစ္ခြ်န္၊ ဝါးခြ်န္၊ ကြဲ်႐ိုး၊ ႏြား႐ိုးမာ်းႏွင့္ တူးဖော္ၾကၿပီး၊ ကော်က္စိမ္းအမိ်ဳး
အစားမွာလည္း ပန္းဖောက္၊ ပန္းၾကား၊ ပန္းႀကိဳး၊ ႀကိဳးပတ္မာ်းကို မႏွစ္သက္
ဓာတ္သတၲဳတောထဲ တိုးဝင္ချင္း ၄၃
ၾကဘဲ၊ ထယ္လုံးစိမ္းကော်က္မိ်ဳးကိုသာ တ္ဝောင္သည္ ဟူ၍ အထူးႏွစ္သက္
ၾကေၾကာင္း သိရပါသည္။ ကော်က္မာ်းကို သယ္ယူရာတငြ္ လူဆြဲ၊ လူလယြ္၊
ဖောင္တင္ၾကရသည္။ ရေပေါမာ်းသော ဝါဆို၊ ဝါခေါင္လမာ်းတငြ္ မမုံဆိပ္
မွာ ကော်က္စိမ္းမာ်းကို တင္ၿပီး ဟောင္ပါးကျိုဖတ္၍ ခ်င္းတငြ္းျမစေ္ၾကာ
အတိုင္း စုန္ဆင္းလ်က္ မင္းနျေပည္တ္အောရောက္ ပို႔ဆောင္ၾကရသည္။
ထိုလမ္းေၾကာင္းသည္ ရွေးခေတ္က ကော်က္စိမ္းမာ်း သယ္ဆောင္ရာ ဗဟို
ရေလမ္းမႀကီး ျဖစ္ခဲ့သည္။
ကံဆီးစ္ဘောြားမာ်း တန္ခိုးဩဇာ ႀကီးထြားနေခိ်န္ ကော်က္တူးၾကသူ
မာ်းကို ႀကီးၾကပ္ကပ္ကြဲ အုပ္ခ်ဳပ္ရန္ မ္အွောုပ္မာ်း ထားရွိခဲ့ရာတငြ္၊ မမုံမွော္၌
ပထမဦးဆုံး မ္အွောုပ္မွာ ဦးအံ ျဖစ္သည္။ ထို႔နောက္ ဦးဆန္း၊ ဦးခ်င္းလော္၊
ဆရာခိ်ဳ၊ ဦးခါ၊ စာရေးအဲ့ကံ စသည္ဖျင့္ အဆက္ဆက္ ထားရွိခဲ့သည္။
ထိုမ္အွောုပ္ ငါးဆက္တိုင္တိုင္ အခန္တြ္ငောေမြာ်းကို အစိုးရမင္းမာ်းထံ
မဆက္သငြ္းရဘဲ စ္ဘောြားႀကိး (ကံဆီးစ္ဘောြား) ထံ ဆက္သငြ္းရသည္။
ထိုအခိ်န္အထိ ကံဆီးစ္ဘောြားမာ်းႏွင့္ မမုံမ္အွောုပ္တို႔ၾကား ဆက္ဆံရေး
ျေပလည္ခဲ့သည္။ သို႔ရာတငြ္ ဆ႒မျေမာက္ မ္အွောုပ္ ဦးညီဟေိႁႏၵ လက္ထက္
မွစ၍ အဖုအထစ္မာ်း ရွိလာခဲ့တော့သည္။
ကံဆီးနယ္ ယုတ္လော့်ပ်က္ပျားျခင္း အစ
မင္းတုန္းဘုရင္၏ ခီ်းျေမႇာက္ခံရသော ကံဆီးစ္ဘောြား စမော့နောင္
လက္ထက္မွစ၍ ကံဆီးနယ္သည္ ကော်က္စိမ္းလုပ္ငန္းမာ်း ျဖစ္ထနြ္းၿပီး
နယ္မျေသာယာ စည္ပျောခဲ့လေသည္။ ကံဆီးစမော့နောင္ လန္သြော္ သားတော္
ကံဆီးနောင္ဂာ်ႏွင့္ ကံဆီးလွတောင္တို႔ကိုပင္ မင္းတုန္းမင္းႏွင့္ သီပေါမင္း
တို႔က ဆက္လက္ ခီ်းျေမႇာက္ချဲ့ပန္သည္။
ခရစ္ႏွစ္ ၁၈၈၅ ခုႏွစ္၌ အဂၤလိပ္တို႔ ျမန္မာတစ္ႏိုင္ငံလုံးကို သိမ္းပိုက္
လိုက္ၿပီးနောက္တင္လြည္း၊ အဂၤလိပ္မင္းက စ္ဘောြားႀကီး ကံဆီးနောင္ဂာ်ႏွင့္
စ္ဘောြားကလေး ကံဆီးလွတောင္တို႔ကိုပင္ ကော်က္စိမ္းတငြ္း ကံဆီးနယ္ကို
အပိုင္စားပေးချဲ့ပန္သည္။ (အဂၤလိပ္အစိုးရလက္ထက္တငြ္ စ္ဘောြားအစား
ဒူဝါဟု ခေၚဝေၚခဲ့သည္။) ျမန္မာဘုရင္ထံ ကန္တော့ပန္း ဆင္မျန္းသကဲ့
၄၄ ဆငတ္ ဝဲ ျမတဖ္ နု ္း
သို႔ပင္ တစ္ႏွစ္လွ်င္ တစ္ႀကိမ္က် ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ ဘုရင္ခံထံသို႔ လက္ဆောင္ပဏၰာ
ကန္တေော့ၾကးငြေ သုံးရာႏွင့္ ကန္တော့ပန္းမာ်း ဆက္သငြ္းၾကရသည္။
ခရစ္ႏွစ္ ၁၈၉၂ ခုႏွစ္တငြ္ ဒူဝါနောင္ဂာ် ကယ္လြနြ္၍ ကံဆီးနယ္
ကို ညီတော္ ကံဆီးလွတောင္က ဆက္ခံအုပ္ခ်ဳပ္ရသည္။ ၁၉၀၄ ခုႏွစ္တငြ္
ဒူဝါကံဆီးလွတောင္ ကယ္လြန္သြောအခါ ၎င္း၏ သားတော္ ကံဆီးဒူဝါ
လွဆိုင္က နယ္ကို အုပ္ခ်ဳပ္ရသည္။ ထိုမင္းျေပာင္းမင္းလြဲကာလ၌ မ္အွောုပ္၊
]ကံဆီးမွတ္တမ္း အတၳဳပၸတၲိ} စာအုပ္ကို ရေးသားခဲ့သော ဆရာတော္ ဦးညေယာ်ဘိဝံသဓဇ
ဓာတ္သတၲဳတောထဲ တိုးဝင္ချင္း ၄၅
မ္ထွောိန္း၊ သူႀကီးအပေါင္းတို႔သည္ ဒူဝါႀကီး ကံဆီးလွတောင္ ရွိသကဲ့သို႔
မဟုတ္ဘဲ စိတ္တစ္မိ်ဳးျေပာင္းကုန္ၾက၏။
ယခင္က ဒူဝါႀကီးမာ်း ရပ္ရြာမာ်းသို႔ သက္ဆင္းလာသောအခါ
မ္အွောုပ္၊ မ္ထွောိန္း၊ သူႀကီးႏွင့္တကြ နယ္သူ နယ္သားမာ်းပါ ခရီးဦးႀကိဳ
ျပဳရျခင္း၊ တစ္အိမ္လွ်င္ ထမင္းပြဲ တစ္အုပ္က်စီ ပို႔ဆောင္ဆက္သရျခင္း၊
သီတင္းကြ်တ္ၿပီးလွ်င္ မ္အွောုပ္၊ မ္ထွောိန္း၊ သူႀကီးအပေါင္း စသော နယ္သူ
နယ္သားတို႔သည္ ကံဆီးသို႔တက္ရောက္၍ ကန္တော့ပန္းမာ်း ဆက္ရျခင္း၊
အဆုံးအမ ဩဝါဒကိုလည္း နာခံရျခင္း၊ အခန္တြ္မောာ်း ဆက္သငြ္းရျခင္း
စသည္ဖျင့္ အ႐ိုအသျေပဳျမဲ ျဖစ္သည္။
ကံဆီးဒူဝါလွဆိုင္မွာ က်န္းမျာခင္း မရွိသေောၾကာင့္လည္း နယ္သူ
နယ္သားမာ်းကို စောင့္ရွောက္ချင္း မျပဳႏိုင္ဘဲရွိရာတငြ္၊ ယခင္ကကဲ့သို႔
နယ္ရွင္ ဒူဝါအပေၚ ႐ိုသေမႈမရွိ ပေါ့လော့်ယငြ္းပါး၍ ႐ိုင္းပျ်ခားနားျခင္း
ရွိလာၾကသည္။
ရန္ကုန္ဘုရင္ခံ၏ အမိန္႔အရ ျမစ္ႀကီးနားအရေးပိုင္က ဒူဝါလွဆိုင္
မကယ္လြန္မြီမွာပင္ (ဒူဝါအျဖစ္မွ ရပ္ဆိုင္း၍) သားႀကီးျဖစ္သူ ကံဆီးဒူဝါ
ဆင္ဝါနောင္ကို (ဖခင္၏ ရာထူးကို ဆက္ခံရန္) ဘိသိက္မျေႇာက္ပေးသည္။
ထိုအခိ်န္မွာ ကံဆီး ဒူဝါဆင္ဝါနောင္မွာ အသက္ ၁၄ ႏွစ္သာ ရွိသေးသျဖင့္
အရေးပိုင္မင္းက ကံဆီးသူႀကီး ဘိုးနိန္ဂာ်အား ဒူဝါကိုယ္စား နယ္ကို အုပ္ခ်ဳပ္
စောင့္ရွောက္ရန္ လႊဲအပ္ပေးခဲ့သည္။ ဒူဝါဆင္ဝါနောင္ကိုလည္း ပညာတော္
သင္ရန္ မႏၱလေးသို႔ ပို႔ခဲ့သည္။
ဒီအခိ်န္မွာ ျပႆနာစတင္ချဲ့ခင္း ျဖစ္သည္။ ဦးညီဟေိႁႏၵ မမုံမ္အွောုပ္
ျဖစ္နေခိ်န္ႏွင့္ ကံဆီးနယ္ကို (ဒူဝါကိုယ္စား) သူႀကီးဘိုးနိန္ဂာ်က တာဝန္ယူ
စောင့္ရွောက္ရသောအခါ၊ မ္အွောုပ္ ဦးညီဟေိႁႏၵသည္ လေးစားျခင္းမျပဳဘဲ
အခန္တြ္ငောေမြာ်းကို ခေတၲဒူဝျါဖစ္သူ ဘိုးနိန္ဂာ်ထံ မဆက္သငြ္းဘဲ (အစဉ္
အလာကို ခိ်ဳးဖောက္၍) ကာမိုင္းၿမိဳ႕တောင္တန္း ဝန္ထောက္႐ုံးသို႔ တင္သငြ္း
ရာမွစ၍ တစ္ယောက္အတု တစ္ယောက္လိုက္ၿပီးလွ်င္ အျခား မ္အွောုပ္၊
သူႀကီးအပေါင္းတို႔သည္လည္း ကာမိုင္းၿမိဳ႕ဝန္ထောက္႐ုံးသို႔သာ တင္သငြ္း
ျခင္းျပဳၾကလေသည္။
၄၆ ဆငတ္ ဝဲ ျမတဖ္ နု ္း
ကော်က္စိမ္းနယ္ကို အပေါင္ထားလိုက္ရၿပီ
မမုံမ္အွောုပ္ ဦးညီဟေိႁႏၵသည္ ကံဆီးဒူဝါတို႔အပေၚ၌ မေတၲာပ်က္
လ်က္ ရန္ၿငိဳးထားၿပီး ဒူဝါအဆက္ဆက္ နောက္ပြားမာ်းကို မခံစားစေႏိုင္ရန္
ရည္ရယ္ခြ်က္ဖျင့္၊ အခန္တြ္ငောေမြာ်းကို နယ္ရွင္ဒူဝါထံ မဆက္သငြ္းဘဲ
အဂၤလိပ္အစိုးရထံ အခန္တြ္မောာ်းကို ျေပာင္းလဲဆက္သငြ္းျခင္း ျဖစ္သည္။
အျခား မ္အွောုပ္မာ်းကလည္း ကံဆီးသို႔ မသြားတော့ဘဲ ကာမိုင္း အစိုးရ႐ုံး
သို႔သာ သြားရောက္ငေသြငြ္းခဲ့ၾကသည္။ မမုံမ္အွောုပ္ ဦးညီဟေိႁႏၵ အနားယူ
သြားသောအခါ သမက္ဖျစ္သူ ဦးဘိုးျမစ္ မမုံမ္အွောုပ္ ျဖစ္လာသည္။
ဦးဘိုးျမစ္ကလည္း သူ႔ယောကၡမနည္းတူ အခန္တြ္ငောေမြာ်းကို ကံဆီးသို႔
မဆက္သငြ္း။ သို႔ျဖင့္ ကံဆီးဟ္နောန္းမွာ ဝင္ငေမြရွိ အခက္ၾကံဳလာရတော့
သည္။
ထိုအခိ်န္မွာ မႏၱလေး၌ ပညာသင္ယူနေသော (ဒူဝါ) ဆင္ဝါနောင္
က လိုအပ္နေသော ငေမြာ်းကို ကံ်သဟင္း တ႐ုတ္လောပန္းထံမွ ယူသုံး
ရသည္။ ထိုအသုံးငေအြတကြ္ ကံဆီးမွာလည္း ငေမြရွိသျဖင့္ ခရစ္ႏွစ္
၁၉၁၈ ခုႏွစ္တငြ္ ကော်က္စိမ္းတငြ္း ကံဆီးနယ္ႀကီးတစ္ခုလုံးကို တ႐ုတ္
လောပန္းထံ ၅ ႏွစ္ စာခ်ဳပ္ဖျင့္ လႊျေဲပာင္းပေးလိုက္ရလေတော့သည္။
သို႔ျဖင့္ ကံဆီးဒူဝါမာ်းႏွင့္ မမုံမ္အွောုပ္တို႔ မသင့္မျမတ္ဖျစ္ရာမွ
ပ်က္စီးရာ ပ်က္စီးေၾကာင္း ၾကံစည္သျဖင့္ ကံဆီးနယ္ ကော်က္စိမ္းဒေသ
ႀကီးတစ္ခုလုံးကို တ႐ုတ္လက္ ဝကက္အြပ္ခဲ့ရပေသည္။ တစ္နည္းအားျဖင့္
တ႐ုတ္ထံမွာ အပေါင္ထားခဲ့ရျခင္းပင္ ျဖစ္တော့သည္။
ယနေ႔အခိ်န္၌ ဖားကန္႔ကော်က္စိမ္းနယ္မျေမွာ တ႐ုတ္လူမိ်ဳးတို႔
ျေခခ်င္းလိမ္နေသည္။ ရွောင္မလတြ္ႏိုင္။ ႏိုင္ငံသား တ႐ုတ္ရော၊ ႏိုင္ငံသား
ယောင္ ဆောင္ထားသော တ႐ုတ္ရော... အုတ္အရောရော၊ ကော်က္
အရောရော။ လုပ္ငန္းပမာဏႀကီးမားသော ကော်က္စိမ္းကုမၸဏီႀကီးမာ်းကို
ငေထြုပ္ပိုက္ထားၾကသော ႏိုင္ငျံခားသား တ႐ုတ္ ဆင္လောပန္းႀကီးမာ်းက
နောက္ကယ္မြွ ႀကိဳးကိုင္ထားၾကသည္ဟု မွော္ၾကာ ဖားကန္႔သားတို႔က
ယုံၾကည္လက္ခံထားလ်က္ ရွိၾကပါသည္။
အထက္ဖ္ပျောပါ ကံဆီးႏွင့္ မမုံတို႔ အခ်င္းခ်င္း ရန္ဖက္ပျဳၾကသည့္
ဓာတ္သတၲဳတောထဲ တိုးဝင္ချင္း ၄၇
ပြဲတငြ္ အခော်င္ အျမတ္ထက္သြြားသူမွာ ကံ်သဟင္း တ႐ုတ္လောပန္းသာ
ျဖစ္သည္။ တိုင္းရင္းသားအခ်င္းခ်င္း မညီညတြ္ၾကလွ်င္ (ႏြားကြဲလွ်င္ ကာ်း
ဆြဲခံရမည္မွာ) အထူးျေပာစရာ မလိုတော့ပါ။ ကာ်းက ဆြဲရန္ အသင့္စောင့္
နေသည္ဖျစ္၍ ကြ်န္တ္တောို႔ တိုင္းရင္းသားအခ်င္းခ်င္း စိတ္ဝမ္းမကြဲၾကဖို႔
သမိုင္းသင္ခန္းစာ ယူၾကရမွာ ျဖစ္ပေါၾကာင္း။
ကိုးကား
၁။ ဖားကန္႔ဆရာတော္ ညေယာ်ဘိဝံသ၏ ပဗၺတရာဇာဘြဲ႕ခံ ကံဆီးမွတ္တမ္း။
၂။ ဖားကန္႔ၿမိဳ႕နယ္မဂၢဇင္း၊ အမွတ္ (၄)
